"Η παιδεία στους χρόνους της τουρκοκρατίας και το Κρυφό Σχολειό"

Ομιλία

του  Ομότιμου  Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου,

Αστέριου Αργυρίου

Συνεργασία του

Παγκόσμιου Σωματείου Αποδήμων Μαγνήτων,

«ΤΟ ΚΟΙΝΟΝ ΤΩΝ ΜΑΓΝΗΤΩΝ» και

του Συλλόγου Αποφοίτων Παιδοπόλεων

Τη Δευτέρα 15 Οκτωβρίου 2018, στις 7.00 το απόγευμα, στη μεγάλη αίθουσα του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κτίριο "Ματσάγγου"(28ης Οκτωβρίου  78, 2ος όροφος, Βόλος), το Παγκόσμιο Σωματείο Αποδήμων Μαγνήτων «ΤΟ ΚΟΙΝΟΝ ΤΩΝ ΜΑΓΝΗΤΩΝ» και ο Σύλλογος Αποφοίτων Παιδοπόλεων  πραγματοποιούν την πρώτη τους συνεργασία, που έχει επιστημονικό χαρακτήρα.  Πρόκειται για μια διάλεξη με θέμα: "Η παιδεία στους χρόνους της τουρκοκρατίας και το Κρυφό Σχολειό".

Ομιλητής είναι ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου Αστέριος Αργυρίου, διακεκριμένο μέλος του Κοινού των Μαγνήτων και  πρώην τρόφιμος της Παιδόπολης Λαρίσης, της Παιδόπολης Αγριάς Βόλου «Αγία Σοφία» και της Θεσσαλονίκης από το 1948 έως το 1956. Τον περασμένο Οκτώβριο, αναδείχθηκε «Παιδοπολίτης της Χρονιάς» από το Διοικητικό Συμβούλιο  του Συλλόγου Αποφοίτων Παιδοπόλεων, το οποίο τιμά κάθε χρόνο ένα πρόσωπο που με τις ενέργειές του, «…αποτελεί τιμή για  τους Αποφοίτους Παιδοπόλεων, συνετέλεσε στην προβολή του Συλλόγου, στην εξυπηρέτηση και  στην προοπτική στόχευσης των Αποφοίτων Παιδοπόλεων για το μέλλον».  Η διάκριση αυτή θα του απονεμηθεί στη διάρκεια της εκδήλωσης την 15η Οκτωβρίου.

Πέρυσι στον ίδιο χώρο το «ΚΟΙΝΟΝ ΤΩΝ ΜΑΓΝΗΤΩΝ» σε συνεργασία με τη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διοργάνωσε διάλεξη του καθηγητή Αργυρίου με θέμα την Αργοναυτική Εκστρατεία και την ενότητα της ελληνικής φυλής ανά τους αιώνες, όπως αναδεικνύεται από χριστιανικά αφηγήματα.

Σύντομη περίληψη της ομιλίας “Ἡ παιδεία στα χρόνια τής Τουρκοκρατίας καὶ τὸ Κρυφό Σχολειό”

«Τὸ ἐνδιαφέρον μας γιὰ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας………«Τὸ ἐνδιαφέρον μας γιὰ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας παρουσιάζει σημαντικὴ  αὔξηση τὶς τελευταῖες δεκαετίες, ἀπὸ τότε ποὺ ἔκανε τὴν ἐμφάνισή του τὸ πρόβλημα τῆς ὕπαρξης ἢ ὄχι τοῦ Κρυφοῦ Σχολείου. Οἱ μελέτες πάνω στὸ ἕνα ἢ τὸ ἄλλο θέμα εἶναι σήμερα ἀρκετές· ὅμως οἱ πηγές, μὲ τὸν τρόπο ποὺ χρησιμοποιοῦνται, στοχεύουν συχνὰ στὴν ἐξυπηρέτηση ἰδεολογικῶν τοποθετήσεων.

Ἡ διάλεξη θὰ ἐπιχειρήσει μιὰ διαφορετικὴ προσέγγιση τοῦ θέματος τῆς παιδείας τῶν ραγιάδων. Ἡ Τουρκοκρατεία ὑπῆρξε μιὰ περίοδος τῆς ἱστορίας τοῦ Ἑλληνισμοῦ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ὁποίας οἱ μὴ μουσουλμάνοι πολίτες  τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, οἱ γκιαούρηδες, δὲν εἶχαν οὔτε τὰ ἴδια δικαιώματα οὔτε τὰ ἴδια καθήκοντα μὲ τοὺς μουσουλμάνους πολίτες. Γιὰ νὰ ὲπιβιώσουν, ὤφειλαν ὑποταγὴ στοὺς νόμους μιᾶς θεοκρτατικῆς, τρομερὰ πιεστικῆς γι’ αὐτούς,  ὀργάνωσης τῆς κοινωνίας.

Στοὺς τέσσερεις περίπου αἰῶνες (1453-1821) τῆς ἱστορίας της, ἡ ἑλληνικὴ παιδεία γνώρισε χρόνια ἰδιαιτέρως ζοφερά, ὅπως ἡ περίοδος τῶν πρώτων δεκαετιῶν μετὰ τὴν Ἅλωση, καὶ χρόνια λάμψης καὶ μεγαλείου, ὅπως ἡ περἰοδος τοῦ Νεοελληνικοῦ Διαφωτισμοῦ (1750-1820). Πῶς οἱ ραγιάδες στάθηκαν ἱκανοὶ νὰ ἀπαντήσουν στὶς ἀντιξοότητες τῆς καθημερινῆς τους ζωῆς, ὥστε νὰ μπορέσουν σιγὰ σιγὰ νὰ ὀργανώσουν τὴν ἑλληνική τους παιδεία; Ἔστω κι ἂν ὕπαρξη ἑλληνικῶν  σχολείων δὲν ἀπαγορευόταν, οἱ ραγιάδες δὲ μποροῦσαν νὰ περιμένουν ἀπὸ τὸν Κατακτητὴ κάποια βοήθεια ἢ στήριξη γιὰ τὴ λειτουργία τους. Ποιοὶ λοιπὸν ὑπῆρξαν οἱ κύριοι φορεῖς, οἱ «δυνάμεις» τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ποὺ συνόδεψαν καὶ στήριξαν τὴν ἑλληνικὴ παιδεία στὴν πορεία της; Ποὺ τῆς πρόσφεραν τὰ ἀπαραίτητα ἐφόδια καὶ ἐργαλεῖα γιὰ τὴν ὅσο τὸ δυνατὸ καλύτερη λειτουργία της (μαθητές, διδασκάλους, κτιριακὲς ἐγκαταστάσεις, βιβλία, κ.λπ.);

Οἱ ραγιάδες ζοῦσαν τότε κάτω ἀπὸ συνθῆκες μιᾶς ἀπερίγραπτης δυστυχίας, μέσα σὲ μιὰ ἀτμόσφαιρα συνεχοῦς φόβου καὶ  τρόμου γιὰ τὴ ζωή τους καὶ τὰ ὑπάρχοντά τους,  μὲ μέσα πενιχρά, ἀνεπαρκῆ καὶ ἀνασφαλῆ γιὰ τὴν παιδεία. Κάτω ὅμως ἀπὸ τέτοιες συνθῆκες ποιὸ μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ νόημα τοῦ ὅρου «Κρυφὸ Σχολειό»; Εὶναι ὀρθὸ νὰ μιλᾶμε γιὰ κρυφὰ σχολεῖα τὴν ἐποχὴ ἐκείνη;  Ὑπῆρξαν ὄντως «κρυφὰ σχολεῖα» στὰ χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἤ, στὴν πραγματικότητα καὶ μέχρις ἑνὸς ὁρισμένου σημείου, ὅλα τὰ σχολεῖα τοῦ τουρκοκρατούμενου ἑλληνικοῦ χώρου ἦταν «κρυφά»;

Βιογραφικό σημείωμα του καθηγητή Αστέριου Αργυρίου

Γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1935 στο Μεγάλο Μοναστήρι Λαρίσης. Τρόφιμος των Παιδοπόλεων Λαρίσης, Βόλου και Θεσσαλονίκης από τον Απρίλιο 1948 ως τον Σεπτέμβριο 1956.

Πανεπιστημιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης (1955-1959, Θεολογία) και Στρασβούργου (Φιλολογία). Μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης τρία διδακτορικά διπλώματα στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου (Υφηγεσία θρησκειολογίας 1962, Υφηγεσία 1968 και καθηγεσία 1978 Νεοελληνικής Φιλολογίας).

Δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου από τον Οκτώβριο 1962 έως τον Ιούνιο 1999 (ως λέκτορας, αναπληρωτής καθηγητής και τακτικός καθηγητής) τη βυζαντινή και νεοελληνική γλώσσα, τη νεοελληνική λογοτεχνία και τον νεοελληνικό πολιτισμό.

Κατά την ίδια περίοδο δίδαξε επί τετραετία, με ειδική αποστολή, στο Πανεπιστήμιο του Αλγερίου Μεσαιωνική Ιστορία του Ανατολικού χώρου (Βυζάντιο και Μουσουσουλμανικός κόσμος) καὶ επί διετία, ως προσκεκλημένος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Μωαμεθανισμό καὶ Ιδεολογικά ρεύματα των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Ίδρυσε και ανέπτυξε το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου. Διηύθυνε μεγάλο αριθμό διδακτορικών διπλωμάτων. Χρημάτισε Κοσμήτορας της Σχολής Κλασικών Σπουδών, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Σχολής, του Διοικητικού και του Επιστημονικού Συμβουλίου του Πανεπιστημίου, του Διαπανεπιστημιακού Ιδρύματος Έρευνας του Στρασβούργου και του Ανώτατου Συμβουλίου Πανεπιστημίων στο Παρίσι. Ιδρυτικό μέλος, πρόεδρος επί επταετία και διά βίου επίτιμος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών. Ομότιμος καθηγητής των γαλλικών Πανεπιστημίων από  την 1η Ιουλίου 1999.

Χρημάτισε επίσης υποπρόξενος και πρόξενος της Ελλάδας στο Στρασβούργο επί 17 έτη. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση, στο Στρασβούργο, ελληνικού σχολείου, ελληνικής ορθόδοξης ενορίας και του Συλλόγου ελληνογαλλικής φιλίας.

Η επιστημονική του έρευνα στρέφεται γύρω από τρεις άξονες :

1) Βυζαντινή και μεταβυζαντινή γραμματεία που έχει σχέση με το Ισλάμ

2) Βυζαντινή και μεταβυζαντινή εσχατολογική γραμματεία

3) Η ελληνορθόδοξη σκέψη σε επαφή με τον μουσουλμανικό κόσμο και τον δυτικό χριστιανισμό.

Τα επιστημονικά βιβλία (περί τα 20) και άρθρα του (περί τα 120) στρέφονται, πρωτίστως, γύρω από τους τρεις αυτούς άξονες.